بررسی‌های سلام‌وطندار نشان می‌دهد که با وجود خطرهای جانی و امتیاز اندک؛ اما جوانان به دلیل نبود فرصت‌های شغلی، به کار غیرفنی و مسلکی در معادن رو آورده اند؛ کاری که سبب خطر جانی برای آنان شده می‌تواند.
با این حال، مهندسان معادن، هشدار می‌دهند که استخدام افراد غیرمسلکی و استفاده از روش‌های غیرفنی در استخراج معادن، منجر به هدررفتن منابع و سرمایه‌های ملی کشور نیز می‌شود.
این در حالی است که بر اساس گزارش‌های پخش‌شده، در ۲۰۱۰ میلادی ارزش ذخایر طبیعی در افغانستان سه تریلیون دالر تخمین زده و افغانستان، از جمله‌ی غنی‌ترین کشورها از نگاه معادن دانسته شده است.
هم‌چنان، در این گزارش با ۳۲ جوان در ۱۱ ولایت که در شش معدن سرگرم کار اند، گفت‌وگو شده است و نتایج نشان می‌دهد که همه‌ی این جوانان به دلیل نبود زمینه‌ی کار در دیگر بخش‌ها به کار در معادن رو آورده و ۱۶ تن آنان پس از تحولات پسین سیاسی سرگرم کار در معادن شده اند.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
از میان این جوانان، ۱۰ تن در معدن نمک، هشت تن در معدن زغال‌سنگ، پنج تن در معدن طلا، چهار تن در معدن زمرد، سه تن در معدن لاجورد و دو تن در معدن کرومیت، کار می‌کنند.
رفیع‌الله از تخار، دانش‌آموخته‌ی رشته زراعت که به دلیل بی‌کاری و ناداری از دو سال به این سو به کار در معدن طلا در تخار رو آورده است، چنین می‌گوید: «دلیل این که چرا به کارکردن در معدن رو آورده‌ام، بی‌کاری است؛ چون در گذشته هم بی‌کار بودم و فقر و تنگ‌دستی باعث شده است که من کار بکنم و مجبور هستم کار بکنم. وضعیت اقتصادی من خوب نیست؛ چون ما پولی که از معدن به دست می‌آوریم، یک زندگی بخورونمیر داریم؛ یعنی با این پول ما نمی‌توانیم کدام پس‌انداز بکنیم.»
رحمت‌الله، کارگر در معدن نمک در فاریاب که با ۴۰۰ افغانی درآمد روزمزد به دلیل نبود فرصت‌های شغلی در دیگر بخش‌ها به کار در معدن رو آورده است، نیز می‌گوید: «همین جا در معدن نمک کار می‌کنیم؛ خوب است روزگار ما همین جا می‌گذرد. همه‌ی کارها سختی خودش را دارد؛ باز هم مجبوری است؛ مجبور همین جا کار کنیم؛ خود را محکم بگیریم و کار کنیم. در شهر و دیگر جاها کار نیست؛ همین جا در معدن کار است. همین جا خود را محکم گرفته‌ایم و در همین گرمی و سختی کار می‌کنیم؛ خلاصه روزانه ۴۰۰ افغانی به ما می‌دهد.»
کم‌بود فرصت‌های شغلی در کشور، جوانان را ناچار به انجام کارهای طاقت‌فرسا و غیرفنی کرده است. با وجود مشقت‌ها و خطرهای جدی، بسیاری از این جوانان به دلیل فشارهای اقتصادی و نبود گزینه‌های بهتر، هم‌چنان به کار در این حوزه ادامه می‌دهند.
عبدالرحیم، باشنده‌ی شهر فیروزکوه، مرکز غور که پنج سال است در معدنی زغال‌سنگ کار می‌کند، می‌گوید که جوانان با بهای ازدست‌دادن جان شان در معدن‌ها کار می‌کنند. «حتا ما فارغان صنف دوازدهم و هم‌چنان لیسانس را نیز با خود داریم که نظر به این که زمینه‌ی کار برای شان مساعد نشده، هم‌راه ما در معدن مصروف کار هستند. با خطرهای زیادی در معدن ما دست‌وپنجه نرم می‌کنیم و حتا یک تعداد هم جان‌های شیرین خود را به دلیل آن از دست داده اند و کوچ کرده اند و ریزیش سنگ‌ها و انفجارات غیرقابل مشاهده می‌باشد که جان بسیاری را گرفته است.»
این جوانان، می‌گویند که ناداری و تنگ‌دستی، از دلیل‌های مهاجرت‌های غیرقانونی یا هم تن‌دادن به کارهای شاقه در معادن است؛ کاری که درآمد ناچیز دارد؛ اما هر لحظه مرگ نیز آنان را تهدید می‌کند. آنان، می‌افزایند که نبود امکانات و مهندسان مسلکی در ساحه‌ی کاری، گوشه‌ی دیگر از نگرانی‌های کاری آنان است.
احمدولی، باشنده‌ی سمنگان، در باره‌ی چالش‌های کاری در معدن زغال‌سنگ این ولایت می‌گوید: «در هنگام کارکردن داخل معدن، خطرهای زیادی وجود دارد. فروریختن سنگ، گازگرفتگی، وجود آب که مانع کار می‌شود و بیشتر برای استخراج معدن هم کارگران فنی وجود ندارد. انجنیرانی/مهندسانی که مطابق مسلک و رشته‌ی شان استخدام شده باشند، نیست. مشکلات و چالش‌های فراوان که دامن‌گیر انسان شده و زیادتر به مردم از همین ناحیه تعداد زیادی کارمندان هر روز به کام مرگ می‌روند و دولت هم متأسفانه در این راستا آن قدر که باید توجه داشته باشد، ندارد. به خاطر این که همین کارگران و انجنیران فنی استخدام نمی‌شوند، مردم خودسرانه یا ناآگاهانه رو می‌آورند.»
فرید، باشنده‌ی ننگرهار، نیز در باره‌ی چالش‌های کاری در معدن لاجورد این ولایت می‌گوید: «در معادن با مشکلاتی مانند پایین‌آمدن سنگ‌ها و لغزیدن کوه‌ها، بیشتر مواجه می‌شویم.»
حسین‌داد، کارگر در معدن دره‌ی‌صوف سمنگان، نیز از چالش و تجربه‌های تلخ کاری در معدن زغال‌سنگ این ولایت می‌گوید: «در جریان کارکردن در معدن، بیشتر با خطرهای فروریختن کوه‌ها مواجه می‌شویم. گازگرفتگی جان کارگران را می‌گیرد؛ شاهد صحنه‌ای بودم، معدن خود ما و همسایه‌های ما حداقل پنج یا شش تن به خاطر گازگرفتن از بین می‌رود و به خاطر فروریختن کوه هم از بین می‌رود.»
مزد کار برای جوانانی که در این گزارش با آنان گفت‌وگو شده، متفاوت است. برخی ماهانه، شماری روزمزد و برخی دیگر هم با درآمد غیرثابت کار می‌کنند. آنان از میزان معاش خود ناراضی اند و می‌گویند که در برابر کار زیاد و طاقت‌فرسا، دست‌مزد اندک دریافت می‌کنند.
اشرف از فاریاب که از دو سال به این سو در بخش کندن‌کاری معدن زغال‌سنگ و جلال که در معدن نمک این ولایت کار می‌کند، در باره‌ی درآمد شان چنین می‌گویند.
اشرف، می‌گوید: «بی‌نظمی می‌باشد و سامان‌آلات درست وجود نمی‌داشته باشد. چندان سهولت خاص ندارد در بخش معدن‌کاری‌ها؛ در روز ۲۰۰ تا ۳۵۰ افغانی کار می‌کنم. کندن‌کاری معدن‌ها، صددرصد پُرخطر است.»
جلال، نیز می‌گوید: «ماهیانه بین ۷ تا ۹ هزار افغانی معاش دریافت می‌کنیم که کفاف مخارج زندگی را نمی‌دهد. فرصت‌های کاری بسیار اندک و محدود به افرادی است که آشنایی یا واسطه دارند. امیدوارم در آینده زمینه‌های بهتر کاری، آموزش‌های مسلکی و حمایت از جوانان فراهم شود تا مجبور به انجام کارهای شاقه و پرخطر نباشیم.»
همایون افغان، سخن‌گوی وزارت معادن و پترولیم، در ۱۴۰۲ در گفت‌وگویی با سلام‌وطندار گفته بود که بیش از ۱۰۰ هزار تن در معدن‌های افغانستان سرگرم کار اند و درآمد یک سال این وزارت حدود ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون افغانی بوده است.
با توجه به شمار افرادی که در معدن‌های افغانستان کار می‌کنند، یک تن از مهندسان معدن که نخواست هویتش فاش شود، می‌گوید که بیشتر معدن‌ها به شکل معیاری استخراج نمی‌شود و این روند استخراج، می‌تواند برای کاریگران غیرایمن باشد.
او می‌افزاید: «معادن زغال در بغلان، سمنگان و بامیان که استخراج می‌شود، متأسفانه به غیر از ایمنی کارمندان صورت می‌گیرد. تحکیمات کهنه و فرسوده است؛ از تحکیمات چوبی استفاده می‌شود که تا سال‌های زیاد ازش استفاده می‌شود و تحکیمات چوبی نباید از یک سال زیاد در معدن زغال استفاده شود. تحکیمات (پایه‌ها) که در صوف‌های اصلی استفاده می‌شود، هم چوبی می‌باشد؛ در حالی که باید کانکریتی باشد. استخراج در معادنی چون زمرد پنجشیر و یاقوت جگدلک کابل، معادن کنر و لاجورد بدخشان و غیره انفجارات انجام می‌دهد که یک پروسه‌ی غیرمسلکی در معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به شمار می‌رود.»
از سوی دیگر، گزارش‌های پخش‌شده در باره‌ی سرمایه‌های طبیعی افغانستان، نشان‌دهنده‌ی غنای کشور از لحاظ معادن است. بر بنیاد گزارش الجزیره که در ۲۴ سپتمبر ۲۰۲۱ پخش شده است، افغانستان دست‌کم یک تریلیون دالر منابع معدنی استفاده‌نشده دارد.
هم‌چنان، در گزارش وزارت معادن و پترولیم در ۲۰۱۹ گفته شده که افغانستان دارای ۱۷ نوع مواد معدنی کم‌یاب به مقدار تخمینی ۱.۴ میلیون تُن بوده که از نظر کاربرد در لوازم الکترونیکی مصرفی و تجهیزات نظامی ارزش‌مند است.
با این حال، نگرانی‌ها از قاچاق و استخراج غیرفنی در خصوص معدن‌های افغانستان همواره وجود دارد؛ اما همایون افغان، سخن‌گوی وزارت معادن و پترولیم، در گفت‌وگو با سلام‌وطندار از جلوگیری استخراج غیرفنی و قاچاق منرال‌های قیمتی به بیرون از کشور، خبر داده است.
او می‌افزاید که مواد معدنی می‌تواند در جلب سرمایه‌گذاری، ایجاد فرصت‌های شغلی و بلندرفتن سطح درآمدهای داخلی مؤثر باشد. «بعد از روی‌کارآمدن حکومت امارت اسلامی، جلو استخراج خودسر گرفته شد و برای استخراج معیاری و تخنیکی قراردادهای متعددی به مقیاس‌های بزرگ و کوچک در سکتور خصوصی اخذ شده؛ معادن مختلف در ولایت‌های مختلف از منرال‌های مختلف زیر کار هستند و در مرحله‌ی اکتشاف و استخراج قرار دارند و خوش‌بختانه پروسس مواد معدنی مقیاس بزرگ در داخل کشور صورت خواهد گرفت که این در ایجاد فرصت‌های کاری و خودکفایی افغانستان در بخش صنعت یک بحث مهم است. در مجموع مواد معدنی در جلب سرمایه‌گذاری، ایجاد فرصت‌های کاری، بلندبردن سطح عواید و پیش‌رفت و توسعه‌ی اقتصادی افغانستان نهایت مفید است.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
با این همه، عبدالوافی نایب‌‌زی، آگاه مسائل اقتصادی، نیز معادن را یک منبع درآمد مهم و ملی می‌داند و می‌گوید که اگر از منابع طبیعی به گونه‌ی درست استفاده شود، وابستگی به کمک‌های بیرونی کاهش می‌یابد و می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم در معادن شود.
او می‌افزاید: «استفاده‌ی درست از معدن و ذخایر طبیعی در افغانستان می‌تواند نقش بسیار کلیدی و حیاتی را در رشد سرمایه‌ی ملی و توسعه‌ی اقتصادی کشور ایفا کند. یک منبع عظیم درآمد ملی است. اگر بالای معادن درست کار شود، درآمد دولت را افزایش می‌دهد و بودجه برای خدمات عمومی مانند آموزش و صحت را تأمین می‌کند و وابستگی به کمک‌های خارجی را کاهش می‌دهد. ایجاد فرصت‌های شغلی که در صورت مدیریت درست می‌تواند هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند و این موضوع باعث کاهش بی‌کاری می‌شود؛ سطح زندگی مردم را بهبود می‌بخشد و سبب محو مهاجرت و بی‌ثباتی اجتماعی می‌شود. سبب افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی می‌شود.»
جوانان در حالی به کار غیرفنی در معدن‌ها به دلیل نبود زمینه‌ی کار در دیگر بخش‌ها رو آورده اند که بر بنیاد گزارش سال ۱۴۰۱ برنامه‌ی توسعه‌ای سازمان ملل متحد (UNDP)، ظرف یک سال ۷۰۰ بست کاری در افغانستان از بین رفت و ۲۰ درصد اقتصاد کشور را منقبض کرد.
در سال گذشته عبدالمتین مولوی‌زاده، ریس اتحادیه‌ی ملی کارگران افغانستان، نیز به رسانه‌ها گفت که به علت بلندرفتن نرخ بی‌کاری در کشور، حدود یک‌ونیم میلیون کارگر در کشور بی‌کار هستند؛ موضوعی که می‌تواند تمایل کار جوانان در معدن‌ها را با وجود چالش‌ها، بیشتر کند.
